|
|
Samorządowa Instytucja Kultury Powiatu Kaliskiego |
 |
||
|
|
|||||||||
|
|||||||||
|
|
|||||||||
| WYSTAWY STAŁE Drukarnia - Pracownia czerpania papieru | |||||||||
 Miasto Kalisz uchodził za ośrodek przemysłowy o charakterze wielobranżowym.Na tę wielobranżowość składało się również drukarstwo. Historia tegoż w mieście Kaliszu sięga początków XVII wieku. Wtedy to za przyczyną jezuitów kaliskich i arcybiskupa gnieźnieńskiego Stanisława Karnkowskiego przybył do miasta nad Prosną Jan Wolrab zwany Młodszym, syn poznańskiego drukarza. Po odziedziczeniu części majątku po ojcu osiadł w zabudowaniach jezuickim i umieścił w nich swój warsztat drukarski. Głównym zleceniodawcą był oczywiście Kościół i to dla jego organizacji i instytucji zaczęły powstawać wyroby na tłoczniach Wolraba. Już w rok po przybyciu w 1603r. ukazał pierwszy druk kaliski Katechizm rzymski wydany w języku narodowym. Z powodów rodzinnych Wolrab już w 1605 r. opuścił Kalisz. Ale dzięki zapobiegliwości jezuitów jego warsztat pozostał na miejscu. Jego nabywcą stał się Wojciech Gedeliusz, współpracownik Wolrabów i on kontynuował działalność drukarską w Kaliszu do 1632r. Podaje się liczbę około 90 pozycji wydanych przez tego drukarza, na wysokim poziomie edytorskim i na dość dobrym papierze pochodzącym najczęściej z wytwórni śląskich.  Po śmierci Gedeliusza właścicielami jego warsztatu stał się zakon jezuitów i działała ona głównie dla potrzeb edukacyjnych, czyli dla Kolegium Jezuickiego. Jego rozkwit nastąpił w poł. XVIII wieku, kiedy to kaliscy jezuici zyskali prawo druku podręczników dla szkół w Wielkopolsce i w Prusach. Wydawali m.in. gramatykę Alvara i słownik polsko – łaciński Grzegorza Knapskiego. W okresie tym dokonywano też modernizacji starego sprzętu drukarskiego i materiału zecerskiego. Naliczono w tym okresie około 1000 druków. Pomyślny rozwój drukarni jezuickiej zakończył się w 1773r. kiedy dokonano kasaty zakonu. Rozpoczął się nowy okres kaliskiego drukarstwa pod rządami Komisji Edukacji Narodowej. Już w 1774r. wydzierżawiono drukarnię ks. Wiktorowi Wargawskiemu i nazwano ją Oficyna Jego królewskiej Mości i Rzeczpospolitej. Nadal dominowały w pracy drukarni wydawnictwa o charakterze religijnym. W 1781 r. zerwano kontrakt z dzierżawcą, a w 1782r. drukarnia przeszła na własność arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Wtedy to wydano m.in. książki medyczne Ludwika Perzyny. Historia pierwszej kaliskiej historii skończyła się wraz z drugim rozbiorem Rzeczypospolitej. Wtedy to przeniesiono dawną drukarnię J. Wolraba do Łowicza i rozpoczęła się kilkuletnia przerwa w historii drukarstwa kaliskiego. Nowi administratorzy Kalisza Prusacy nie mogąc się obyć bez własnych druków, sprowadzili dość szybko bo już w 1798r. drukarza z miasta Leszna Karola Wilhema Mehwalda. Rozpoczął on prowadzenie drukarni popijarskiej z Piotrkowa. Zajmował się głównie wydawaniem pism urzędowych. Drukowano też tutaj kalendarze, których wydawanie w Kaliszu rozpoczęli jeszcze jezuici. Mehwald osiadłszy tutaj pozostał na miejscu do swojej śmierci w 1824r. Do 1835r. tłocznię tę prowadziła wdowa Joanna Zuzanna z Breitów. Wtedy sprzedan ją powinowatemu Karolowi Wilhelmowi Hindhemthowi, który wszedł we współpracę z innymi drukarzami. Jednym z największych osiągnięć tej drukarni było wydawanie dziennika „Kaliszanin”. W późniejszym okresie Hindhemithowie wykupili prawa do tych drukarń i utrzymali dominującą pozycję na kaliskim rynku wydawniczym do 1914r., chociaż w wieku dziewiętnastym powstawały liczne nowe zakłady poligraficzne. Były to Litografia T. J. Jaenischa (1825 – 1841), Litografia Fabiana Krotowskiego (1825 – 1860), J. Poleski i Spółka (1828 – 1830), Wojciech Koszewski i Piotr Karśnicki (1830 – 1844), Wojciech Koszewski (1844 – 1847), Drukarnia i Litografia Maurycego Schindele (1836 – 1845), Drukarnia Hurtiga ( od 1880), Litografia Jakuba Jasińskiego (1848 – 1860), Drukarnia Józefa Mroczka (1869 – 1883), Drukarnia Adama Czerwińskiego (1883 – 1914), Zakład drukarsko – litograficzny Bronisława Szczepankiewicza (1880 – 1895), Drukarnia i Litografia Jakuba Kohna (1895 – 1914), Drukarnia „Gazety Kaliskiej” Józefa Radwana (1899 – 1914), Drukarnia i Litografia Abrama Beatusa (1911 – 11914), Drukarnia Jakuba Szczecińskiego (1914). Jak widać znaczącym momentem w historii kaliskiego drukarstwa jak i miasta Kalisza był rok 1914, tzn. rok wielkiego zniszczenia Kalisza, przez Niemców w sierpniu tego roku. Uległa spaleniu m.in. drukarnia Hindemithów, przy ul. Mariańskiej.  Po tragicznych dniach sierpnia 1914r.
wiele drukarń upadło, ale niektóre kontynuowały swoją
działalność. Jedną z nich była drukarnia Józefa Radwana,
która wyrastała na dominującą drukarnię w Kaliszu na następne
lata. To tutaj podjęto się kontynuacji wydawania
„Kaliszanina” pod nową nazwą „Gazeta Kaliska”.
Pismo to wydawano do 1939r. Drukarnia ta zaś nadal funkcjonowała aż do
1945r. i produkowała przede wszystkim druki urzędowe. Później
stała się własnością państwową i urządzenia z niej weszły w skład
Kaliskiej Drukarni Akcydensowej. Inne zakłady drukarskie funkcjonujące
w okresie międzywojennym to Drukarnia Ziemi Kaliskiej –
Chrześcijańska Drukarnia Ziemi Kaliskiej (Antoniego Krawczyka),
Drukarnia Wydawnicza Wolffów, Drukarnia Pospieszna Jakuba
Szczecińskiego, Zakłady Graficzne „Sztuka”, Kaliskie
Zaklady Drukarskie „Poldruk”, Drukarnia „Echo
Kaliskie Ilustrowane (Józef Pietrzycki), Drukarnia Polska,
Drukarnia Piotra Piotrowskiego, Tłocznia Teodora Żbikowskiego,
Drukarnia Stanisława Rappaka, Drukarnia, Fabryka Torebek i
Kajetów oraz skład Papieru –M. F. Beatus, Tłocznia Szoela
Katza, Drukarnia M. Sieradzkiego.Po drugiej wojnie światowej zgodnie z ówczesną polityką dokonano nacjonalizacji prywatnych zakładów i utworzono monopol państwowy, szczególnie ważny w przypadku kontroli druków (cenzura). Dokonano tego w 1948 roku tworząc oddział drukarski w ramach Kaliskich Zakładów Przemysłu Terenowego. W 1966r. utworzono Kaliską Drukarnie Akcydensową, przekazując do niej urządzenia z Zakładów Terenowych. Dokonywała się wtedy duża modernizacja i wzrost zatrudnienia. Produkowano tutaj druku akcydensowe, opakowania, ale również książki, mapy. W latach 80. Zaczęły się przemiany ustroju gospodarczego. Pojawili się prywatni przedsiębiorcy, którzy szybciej i lepiej reagowali na potrzeby rynku, dodatkowo brak kapitału na nowe inwestycje konieczne w związku z dynamicznym rozwojem nowych technik drukarskich spowodował konieczność likwodacji Kaliskiej Drukarni Akcydensowej w 1995r. Współcześnie na terenie miasta Kalisza i okolic prosperuje kilkanaście zakładów zajmujących się produkcją wyrobów, które swój początek wzięły od Jana Gutenberga. Źródła: Cztery wieki drukarstwa kaliskiego. Katalog wystawy druków kaliskich 1603 - 2003, red E. Andrysiak, K. Walczak, Kalisz 2003. Dolat J. Walczak K., Drukarnie Kalisza, Zarys dziejów, Kalisz 1985. Walczak K., Druki i drukarnie Kalisza XVII – XX w. [w:] Druki i drukarnie Kalisza, red. R. Hauk, Z. Piotrowicz, Kalisz 1996. ZAPRASZAMY !
|
|||||||||
|
|
|||||||||
|
|||||||||
