Prezentowane na wystawie ornaty papieskie to dary, którymi zaszczycili
Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku papieże: Jan Paweł II, Benedykt XVI i
Franciszek. W 2003 r. - z okazji 25 – lecia pontyfikatu – Ojciec Święty Jan
Paweł II, podarował dla muzeum stułę i ornat, w których odprawiał mszę św.
Podobny dar przesłał dla muzeum w 2009 r. papież Benedykt XVI. Natomiast w 2019
r. muzeum otrzymało w darze ornat i stułę papieża Franciszka.

Są one przykładami ornatów o kroju tzw. gotyckim, wprowadzonym po II
Soborze Watykańskim. Te współczesne szaty wykonano z lekkich tkanin z jedwabiu
sztucznego, a dekoracja hafciarska ma w każdym z nich własną symbolikę.
Paramenty Jana Pawła II uszyte zostały z tkaniny jedwabnej z wątkiem z nici metalowych złotych w formie
płaskich pasków. Kolumny ornatu i zakończenia stuły zdobi haft wypukły,
atłaskiem i stębnówką oraz haft płaski ściegiem satynowym. Przedstawia on
stylizowane złote lilie oraz w tyle barwny herb papieski.
Komplet dla Benedykta XVI uszyto z zielonego atłasu. Jego ozdobą są
haftowane koła z wpisanym krzyżem, stanowiące uproszczone logo V Światowego
Spotkania Rodzin, które odbyło się w 2006 r. w Walencji w Hiszpanii. Szaty
wykonano w Manantial Artesania Liturgica pod kierunkiem Carmen de la Cueva w
lipcu 2006 r., z przeznaczeniem na tę uroczystość.
Ornat Ojca Świętego Franciszka uszyto natomiast z tkaniny jedwabnej o
splocie płóciennym, w kolorze ecru. Zdobi go haft maszynowy płaski ściegiem
satynowym w odcieniach złota i brązu. Jest to monogram „IHS” oraz stylizowane
listki na planie krzyża. Całość obszyto złotą jedwabną lamówką. Stułę wykonaną
z tej samej tkaniny, podszytą jedwabną podszewką, zdobią w zakończeniach
aplikowane złote krzyże równoramienne. W ornacie tym obecny papież sprawował
Mszę świętą w dniu 21 grudnia 2018 r. w kaplicy Domu św. Marty na Watykanie.

Ich tłem są szaty zabytkowe, używane niegdyś w dwóch kościołach diecezji
kaliskiej: kościele pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego w Opatówku
oraz Przemienienia Pańskiego w Giżycach. W zakrystiach tychże przez wieki
gromadzono paramenty, służące miejscowym księżom. Do dziś zachowała się jedynie
cząstka bogatego skarbu tekstyliów, znanego nam ze spisów inwentarza.

Na wystawie
wyeksponowano: 10 ornatów i 3 kapy oraz kilkanaście różnych przyborów
liturgicznych. Znajdujemy wśród nich obiekty wykonane z tkanin, produkowanych w
najważniejszych ośrodkach tkackich Europy. Najstarszym zabytkiem jest włoski
brokat aksamitny z początku XVI w., z charakterystycznym dla renesansowych
tkanin, motywem owocu granatu. Z XVIII w. pochodzą produkowane we Francji,
Niemczech i Anglii jedwabne rypsy i grodetury oraz prawdopodobnie polski
adamaszek. Warto także zwrócić uwagę na użyte w paramentach tkaniny z końca XIX
w. i pierwszych dekad XX w., z europejskich wytwórni, stanowiące powrót do
ornamentyki średniowiecznej, renesansowej oraz barokowej. Z tego samego okresu
pochodzą tkaniny o aktualnych wówczas motywach, charakterystycznych np. dla
secesji.
Większość
paramentów zdobią hafty. Najstarszy z pokazanych na wystawie jest przykładem
XVIII-wiecznego haftu polskiego, w którym tło wykonano ściegiem kładzionym
nicią metalową, barwny kwiatowy wzór zaś ściegiem satynowym, cieniowanym.
Pozostałe to hafty z XIX i XX w. – płaskie, wypukłe, wykonane różnymi ściegami
i nićmi, ręcznie i maszynowo. Dają one pewien obraz sztuki hafciarskiej w
Polsce na przestrzeni ponad 100 lat.

Przedstawiane w nich motywy – głównie
kwiatowe, mają swoją bogatą symbolikę religijną. Ręczne są zapewne dziełami
hafciarek amatorek. Maszynowe, z użyciem gotowych tkanych aplikacji, są
wyrobami przemysłu hafciarskiego. Ciekawymi zabytkami włókiennictwa, są także
zachowane w paramentach wyroby pasmanteryjne oraz tkaniny używane na podszewki,
z XIX i XX w. Są one podobnie jak tkaniny, wyrazem pewnych tendencji w modzie
odzieżowej, paramentyce i co za tym idzie przemyśle włókienniczym XIX i 1. poł.
XX w.
Ornaty dostępne do zwiedzania w siedzibie
Starostwa Powiatowego w Kaliszu
Kalisz Pl. św Józefa 5
tel. 62 5014303